Από την αρχαιότητα στο σήμερα, μες τα νερά του Αχέροντα

Πως ταξιδεύουν οι ψυχές και οι ζωές μας, πες μου
Στις όχθες του Αχέροντα και στις πνοές του ανέμου

Σ. Μάλαμας

Μικρό παιδί όταν ήσουν, θα σου είχανε αναφέρει πράματα και θάματα για την μυθολογία των αρχαίων Ελλήνων. Με όλες τις φανταστικές εκείνες ιστορίες, που προσπαθούσαν να εξηγήσουν τα ανεξήγητα. Για όσα δέχονταν ερμηνεία και για όσα επιστρατεύονταν η φαντασία. Από τη ζωή μέχρι το θάνατο. Πως έκανε την εμφάνισή του ο άνθρωπος στον κόσμο και πως έφυγε κάποια στιγμή από αυτόν. Κι εκεί έρχεται να συμπληρώσει τη μυθολογία ο ποταμός Αχέροντας.

Αρχικά, ποιος είναι ο Αχέροντας;

Τα fun facts για τον ποταμό ξεκινάνε από την ονομασία του. Κατά πάσα πιθανότητα, από τη λέξη «άχος», με την ετυμολογία του να ταλαντεύεται ανάμεσα στη θλίψη, οδύνη και βαθιά μελαγχολία. Κι έτσι καταλήγουμε στην ερμηνεία του ως ο «ποταμός της θλίψης».

Και θα αναρωτηθείς, γιατί της θλίψης; Ποια ιστορία συνδέει αυτό τον ποταμό με ένα τέτοιο βαρύ συναίσθημα; Ο Αχέροντας λοιπόν, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, αποτελούσε την τελευταία διαδρομή της ψυχής που είχε αφήσει τον κόσμο των ζωντανών. Με τη συνοδεία του Ερμή, παραδίδονταν στον Χάροντα για να τις οδηγήσει στον Κάτω Κόσμο. Με ένα τάλαντο στο χέρι, που δίνονταν από τους ζωντανούς για να «πληρώσει» το τελευταίο της ταξίδι, η ψυχή μεταφέρονταν στον Άδη. Αλλιώς, ήταν καταδικασμένη να κυκλοφορεί γύρω από τις πηγές του Αχέροντα και να στοιχειώνει τους περαστικούς. Spooky!

Σου βάρυνα ήδη την ψυχή πριν αρχίσει το κείμενο; Λοιπόν, για να ελαφρύνω το κλίμα, σου λέω για να το ξέρεις ότι βρέθηκε κάποιος μάγκας που δεν πλήρωσε διόδια. Σύμφωνα με τον Λουκιανό (όχι τον Κηλαηδόνη) ένας απλός θνητός (που πια δεν ήταν) κυνικός φιλόσοφος ονόματι Μένιππος, αποφάσισε να περάσει στον Κάτω Κόσμο στο τζάμπα. Κι αντί για την πληρωμή, δέχτηκε να κάνει κουπί μέχρι τον προορισμό του. Σωστός;

Καθώς απλώνεται από το Βορρά στον Νότο

Μάλλον και οι αρχαίοι Έλληνες τα είχανε χαμένα, μάλλον δεν είχανε ανακαλύψει που καταλήγει ο ποταμός. Το σίγουρο είναι ότι διασχίζει τρεις νομούς (Ιωαννίνων, Πρεβέζης και Θεσπρωτίας) για να καταλήξει στο Ιόνιο. Κάπου στα  52 χιλιόμετρα μήκος μέχρι να φτάσει στο χωριό Αμμουδιά. Με αρκετά στρέμματα να ξεδιψάνε στο πέρασμά του, σα να επέστρεφε έμμεσα τις ζωή που είχε οδηγήσει στον Άδη με άλλη μορφή. Τελικά όμως, ο Κάτω Κόσμος που ξεκινούσε;

Λέγεται ότι οι πρώτες πηγές προέρχονται από τα χιόνια που λιώνουν στο όρος Τόμαρος, καθώς και από το Σούλι αλλά και την Παραμυθιά Θεσπρωτίας. Όλα αυτά τα σημεία, αποτελούν το σημείο έναρξης για ένα μακρύ ταξίδι, ώσπου να καταλήξουν στο Ιόνιο Πέλαγος.

Στα χρόνια μας τώρα, ο Αχέροντας δε δημιουργεί το ίδιο αίσθημα στους επισκέπτες του. Θες γιατί πιθανόν να μη γνωρίζουν το σκοτεινό παρελθόν, θες γιατί καταφτάνουν οικογένειες και παρέες για rafting, ιππασία και λοιπά αθλήματα; Τα φοβισμένα κάποτε βλέμματα Κοντά στο χωριό της Γλύκης, ιστορικό χωριό του Σουλίου, συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου που επιλέγει να εξερευνήσει τις πηγές του ποταμού. Αποτελεί ένα μοναδικού κάλλους φυσικό τοπίο, ιδανικό για χαλάρωση, πεζοπορία και άλλες ανακαλύψεις. Με ποικιλία χλωρίδας αλλά και πανίδας, καθώς μπορεί να πετύχει χελώνες, κάστορες, πεταλούδες κ.α (αλλά σίγουρα να αποφύγεις τα νερόφιδα, που ούτως ή άλλως είναι σπάνια).

Φιλική συμβουλή: αν αποφασίσεις να περπατήσεις μέσα στον ποταμό, σε μια προσπάθεια να ακολουθήσεις την πορεία του, έχε μαζί σου κάποιο πάνινο παπούτσι και οπλίσου με αντοχή. Τα νερά είναι παγωμένα στα περισσότερα σημεία του και οι πέτρες στον πάτο του ποταμού δεν αποτελούν το καλύτερο έδαφος για πεζοπορία ξυπόλυτος.

Και μετά τον Άδη, το χάος;

Στις σύγχρονες θρησκείες, υπάρχουν αρκετές αναφορές για επικοινωνία με τους νεκρούς πχ. μέσω ονείρων, οραμάτων, ακόμα και εμπειριών εν κινήσει. Στην αρχαία Ελλάδα όμως, φρόντιζαν να περιορίσουν την κυκλοφορία τους σε ένα συγκεκριμένο σημείο, λίγο πριν το Δέλτα του Αχέροντα στο Πέλαγος. Σε ένα λόφο σήμερα, πάνω από το χωριό Μεσοπόταμος, στέκει αυτό που αποκαλούν «Νεκρομαντείο του Αχέροντα».

Εδώ λέγεται ότι η ανθρώπινη παρουσία έκανε την εμφάνισή της ήδη από τον 14^ο αιώνα π.Χ. Στον χώρο εντοπίζονται κτιριακά συγκροτήματα από διάφορες χρονικές περιόδους. Αλλά μεγαλύτερης σημασίας είναι αυτό του Νεκρομαντείου. Ένα κτιριακό συγκρότημα με διαδρόμους, υπόγεια αίθουσα και βοηθητικά δωμάτια. Για τους επισκέπτες, για τις προσφορές, για τους ιερείς κλπ. Που άντεξε μέχρι τα τέλη του 2^ου αι. π.Χ., μιας και οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να το κάνουν μπουρλότο.

Το άλλο fun fact είναι ότι δεν συμφωνούν όλοι με την ερμηνεία του Νεκρομαντείου. Ένας γερμανός ερευνητής ονόματι D. Baatz ισχυρίστηκε ότι οι εγκαταστάσεις αυτές δεν ήταν παρά μέρος μιας μεγάλης και πλούσια αγροικίας. Μια βίλα, εξοπλισμένη με ισχυρή οχύρωση πάνω στην πλαγιά και με αποθήκες για τη διατήρηση της τροφής των ενοίκων της. Ώστε να αντισταθούν σε οποιαδήποτε επίθεση, όπως την επέλαση των Ρωμαίων, μέχρι που να καταρρεύσουν.

Σίγουρα για τους επισκέπτες, η θεωρεία του Νεκρομαντείου φαντάζει περισσότερο ελκυστική. Από τη στιγμή που θα βρεθείς εντός του αρχαιολογικού χώρου και θα αρχίσεις να κυκλοφορείς μέσα από την είσοδο στους διαδρόμους και τον μικρό λαβύρινθο, νιώθεις τη μυστηριακή ατμόσφαιρα. Ώσπου να καταλήξεις στον υπόγειο χώρο, εκεί που υποθέτουν πως γινόταν η επικοινωνία με τον άλλο κόσμο.

Κι αν ο δρόμος από τις πηγές του Αχέροντα στο Νεκρομαντείο σου φάνηκε μακρύς, κάνε λίγη υπομονή μέχρι να φτάσεις στα Δέλτα του ποταμού. Πιο πέρα, θα σε περιμένει η Αμμουδιά Πρεβέζης, για να κλείσεις τη βόλτα σου με μια βουτιά. Εκτός κι αν αποφασίσεις να ξεκινήσεις από την Πρέβεζα και να καταλήξεις στις πηγές του ποταμού όπως έκανα εγώ.

© 2019, Harris Georgakis. All rights reserved.